سازه گلخانه، اولین و مهم ترین ملزومات احداث آن است که با توجه به نوع محصول، شکل ظاهری و کاربردهای آن، در اندازه های مختلف ساخته می شود. سازه ها، محوطهای ایزوله و تحتکنترلی را برای گیاهان فراهم مینمایند؛ به همین جهت، توجه به نوع طراحی سازه گلخانه و انتخاب آن متناسب با نیاز تولیدکننده در کنار بهکارگیری سیستم تهویه گلخانه مناسب، امری خطیر برای رشد و سلامت گیاهان و البته سوددهی فزاینده به شمار میرود.
اگر در فکر احداث گلخانهاید و اطلاعات کافی در این زمینه ندارید یا تولید کنندهای هستید که بازدهی رضایت بخشی از گلخانه خود ندارید، مرور مطلب پیش رو، داشتن گلخانهای ایدهآل و پرثمر را به شما نوید خواهد داد. هدف این مطلب، ابتدا معرفی انواع سازه گلخانه و سپس ارائه نکات مهمی از جمله قطعات سازه گلخانه و قیمت آن سازه است.
آنچه در ادامه خواهید خواند
انواع سازه گلخانه را بشناسید
گلخانه فضایی است که امکان رشد و پرورش گیاهان مختلف را در مناطق جغرافیایی و شرایط آب و هوایی متنوع، در اختیار کشاورزان و تولیدکنندگان قرار میدهد. گلخانهها دارای پوشش شفافی مانند پلاستیک یا شیشه هستند و همین امر باعث اثر گلخانهای و احتباس انرژی خورشید در آنها میگردد. کشاورزی در گلخانهها برخلاف کشاورزی سنتی، دارای اصول و قواعد علمی و صنعتی است، که در صورت رعایت این قوانین، بهرهوری و سوددهی قابل توجهی خواهد داشت. همچنین سرپوشیده بودن گلخانهها مزیت مهمی است که گیاهان را از هجوم آفات مختلف و خسارات جبرانناپذیری که گریبانگیر مزارع سنتی هست، حفظ میکند. انتخاب اصولی سازه گلخانه در کنار کنترل شرایط فیزیکی محیط مانند دما، رطوبت، اکسیژن، نور خورشید و … در فصول مختلف سال، از جمله مواردی هستند که رعایت آنها، از اصول حیاتی هر گلخانهای است.
سازههای گلخانه، دستههای مختلفی دارند که هر کدام باتوجه به اقلیم منطقهای که گلخانه در آن واقع شده و نوع محصولات مدنظر برای کشت، مورد استفاده قرار میگیرند؛ در بخش زیر انواع سازهها را براساس دستههای مختلف معرفی کرده و به بررسی و مقایسه هرکدام پرداختهایم.
سازهها چه کاربردهایی دارند؟
انواع سازه گلخانه در موارد مختلفی کاربرد دارند. از جمله کاربردهای سازهها، در زمینههای آموزشی، تحقیقاتی، تفریحی و سرگرمی، تجاری و خانگی است که معرفی آنها در بخش زیر ارائه شده است.
آموزشی
در گلخانههای آموزشی، دانشجویان و کارآموزان، مراحل کاشت تا برداشت محصول و نحوه اداره گلخانه را آموزش میبینند. تمام شرایط ضروری برای هر گلخانه از جمله کنترل دما، رطوبت، اکسیژن، تجهیزات گرمایشی، سرمایشی، تهویه و آبیاری در حین آموزش مورد توجه است و شرایط یک گلخانه واقعی مهیا میگردد.
تحقیقاتی
هدف این گلخانهها انجام امور تحقیقاتی مانند اصلاح ساختار ژنتیکی محصولات، توجه به تاثیر عوامل فیزیکی محیط مانند نور، دما، رطوبت و… بر رشد محصولات و بررسی وجود آفات و بیماریهای مختلف در گیاهان است. شرایط محیطی در این گلخانهها باید بهشدت کنترل شود، بر همین اساس هزینه احداث بالایی دارند.
تفریحی و سرگرمی
این گلخانهها مختص فضاهای خانگی و ملک شخصی افرادند، مساحت کوچک و هزینه ساخت کمی نیز دارند؛ آنها برای پرورش گلها و گیاهان زینتی و خانگی مورد استفاده هستند.
تجاری
گلخانههای تجاری، برای اشتغالزایی و کاشت محصولات در خارج فصل و در زمینهایی که امکان کشت باز در آنها وجود ندارد، کاربرد دارند.
خانگی
کاربرد این نوع گلخانه در خانهها است و هزینه احداث کمی دارند،. آنها کوچک هستند و به پرورش محصولاتی مانند گل و گیاه، میوهها و سبزیجات ارگانیک اختصاص دارند.
دستهبندی سازهها بر اساس نوع محصول تولیدی
- گلخانه تولید سبزی و صیفیجات
پرورش محصولاتی مانند خیار، گوجهفرنگی، توتفرنگی، فلفل، بادمجان، طالبی، سبزیجات برگی (ریحان، شاهی و …) - گلخانه تولید گل و گیاهان زینتی
پرورش انواع گلهای شاخه بریده (رُز، ژربرا، گلایول، داوودی و آنتریم) وگلهای آپارتمانی - گلخانه تولید قارچ دکمهای و قارچ صدفی
انواع سازه براساس نوع پوشش
- پلاستیک
پوشش پلاستیکی از انواع پلیاستر، پلیوینلکلراید (P.V.C) و پلیوینفلوراید (P.V.F) که هر کدام مزایایی دارند. معمولا پوششهای پلاستیکی از نوع پلیاتیلن است؛ این پوشش به دلیل مقاوم بودن در برابر اشعه ماوراءبنفش نسبت به انواع دیگر پوششهای پلاستیکی، 3 سال ببشتر عمر میکند. مزیت پوششهای پلاستیکی کاهش هزینهها است، زیرا به اسکلتهای سنگین نیازی ندارد. پوشش دوبل پلاستیکی نوعی پوشش مقاوم است که طول عمر 10 ساله دارد. عملکرد این پوشش در برابر نور و نیز قیمت آن مانند پوشش شیشه است. امروزه همه گلخانههای مدرن دنیا از پوشش پلاستیکی با سیستم هوای فشرده بین دو لایه استفاده میکنند. - شیشه ای
شیشه از پوششهای گلخانهای پرهزینه است. این هزینه بالا، علاوهبر خود پوشش، ناشی از اسکلت محکم و مصرف بالای سوخت آن است. شیشه قابلیت بالایی در عبور دادن نور و حرارت آفتاب از خود را دارد. این خاصیت در مناطق سردسیر و کمنور بسیار مورد استفاده است. در مقایسه با دیگر پوششها، پوششهای شیشهای بالاترین طول عمر را دارند؛ البته هزینه نگهداری از آن نیز به نسبت دیگر پوششها بیشتر است. - پلی کربنات
پلیکربنات نسبت به دو پوشش فوق مزایا و نیز متقاضیان بیشتری دارد. این پوشش نسبت به شیشه بسیار ارزانتر است و وزن بسیار کمتری دارذ؛ اما در مقایسه با پلاستیک دارای مقاومت بیشتری است. از پلیکربنات برای پوشش قسمتهای جلو، عقب و نیمدایره مربوط به سقف استفاده میشود. این پوشش گزینه مناسبی به جای شیشه است و در فصول مختلف موجب صرفهجویی در مصرف انرژی میشود.
انواع سازه گلخانه براساس شکل ظاهری کدامند؟
انواع سازه گلخانه، براساس شکل ظاهر به صورتهای شیشهای، سقف قوسی، تونلی، اسپانیایی و ایرانی وجود دارند؛ در ادامه به تفکیک به معرفی هر کدام پرداختهشدهاست.
شیشهای(سقف شیروانی)
سازههای شیشهای، دارای سقفهای شیبدار و شیروانی هستند و در مناطقی که وزش باد، بارش برف و باران زیاد است، کاربرد دارند. بهدلیل استفاده از شیشه، وزن و هزینه ساختشان بالا است، اما با توجه به داشتن ضریب انتقال بالا برای نور خورشید، مناسب اقلیمهای سردسیر هستند.
سقف قوسی
این گلخانهها، دارای مساحت بزرگاند؛ و فضا و حجم به اندازه کافی بزرگ برای گردش هوا دارند. با شرایط مختلف آب و هوایی سازگارند و مصرف سوخت را پایین میآورند. این سازهها دارای پوششهای پلیاتیلن یا نایلونی هستند و نسبت به سازههای شیشهای کمهزینهتر و سبکترند. در سازه سقف قوسی، قوسها بر ستونهای عمودی نصب میشوند.
سقف این سازهها، رطوبت، برف و باران را در خود نگه میدارد و برای رفع این مشکل میتوان سقف آن را به حالت گنبدی شکل تبدیل کرد؛ در سازه گنبدی، تاج گلخانه از حالت قوسی به شیروانی شیبدار تغییر میکند.
این سازه تهویه مناسبی ندارد؛ چرا که مانند سازه شیشهای پنجره ندارد، مگر اینکه پنجرههای سقفی و جانبی برای آنها تعبیه شود.
تونلی
گلخانههای این سازهها، کوچک هستند؛ بنابراین گرمایش، سرمایش و تهویه سریعتری دارند؛ و راهاندازیشان ساده است. دیواره عمودی ندارند و از سقف تا اتصال به زمین دارای ساختار قوسی هستند.
گلخانه اسپانیایی
این گلخانه مناسب شرایط اقلیمی مختلف است، استحکام و مقاومت زیادی دارد و با توجه به نوع کمان دو مدل دارد.
- گاتیک: دو نیم کمان در تاج گلخانه، توسط اتصالات به هم متصل میشوند.
- سیرکولار یا دایره ای: دو کمان بهصورت نیمدایره سقف را پوشش میدهند و پوشش گلخانه روی این کمانها کشیده میشود، بهطوری که دیگر نیازی به سیمکشی برای نصب پوشش در سقف نیست.
گلخانه ایرانی
گلخانههای ایرانی دارای سه نوع A ,B و C هستند؛ از نظر دستکها و پلها نیز، 4 تا شبکهبندی ساده، ساده دستکدار، پیشرفته و پیشرفته دستکدار دارند.
در نوع A و B نحوه اتصالات کمان در سقف، دایرهای است و ستونهای آن از جنس گالوانیزه هستند و بیشتر برای کشتهای خاکی استفاده میشوند. در نوع C، اتصالات کمان به دو صورت دایرهای و گاتیک بوده و دارای ارتفاع و مقاومت بیشتری نسبت به دو نوع قبلی است؛ اما در مقایسه با دیگر سازههای گلخانهای، مقاومت کمتری دارد.
بستر کشت سازهها چیست؟
بستر کشت محصولات کشاورزی در گلخانهها، دارای دو بستر خاکی و غیرخاکی یا هیدروپونیک است.
- کشت خاکی: در این سازه، ریشه گیاه در خاک قرار میگیرد. روشهای تغذیهرسانی به گیاه نیاز به دانش فنی ندارد ولی همه تغذیه به گیاه نمیرسد و بخشی از آن به عوامل بیماریزای موجود در خاک، انتقال مییابد.
- کشت هیدروپونیک(بدون خاک): ریشه گیاه در موادی مانند پرلایت، ماسه، پشمسنگ، لیکا و… قرار داده میشود؛ موادغذایی بهطور کامل و مستقیم در اختیار گیاه قرار میگیرد. مصرف آب در این روش کم بوده و استفاده عوامل بیماریزای خاک، از تغذیه گیاه کاهش مییابد. این روش نیازمند دانش و تخصص فنی بالایی است و نسبت به کشت خاکی، هزینه ساخت بالاتری دارد.
هندسه ساختمانی انواع سازهها به چه شکل است؟
گلخانه ها از نظر هندسه ساختمان به صورتهای یکطرفه، نیمه دوطرفه، دوطرفه و کمانی یا منحنیدار هستند.
گلخانههای یکطرفه
این گلخانهها در کنار دیوار ساخته میشوند و از یک جهت از نور آفتاب برخوردار هستند. دیوارههای دیگر گلخانه تا نیمه شیشه هستند و نیمه دیگر مصالح است.
گلخانه های نیمهدوطرفه
سقف گلخانههای نیمهدوطرفه، دارای دو شیب نامساوی است و مناسب مناطقی هست که در زمستان تابش نور کمی دارند.
گلخانه های دوطرفه
سقف این گلخانهها دارای دو شیب مساوی و بصورت مثلثی شکل بوده و به همین دلیل، از نور کامل و حرارت کافی برخوردارند.
گلخانههای کمانی یا منحنیدار
گلخانههای کمانی، در تمام طول روز آفتابگیر هستند و چون کف این نوع گلخانهها شاسیبندی شده است، کشت محصولات مستقیما در کف آن انجام میشود. داخل این گلخانهها امکان نصب سکو وجود ندارد و بیشتر مختص کاشت صیفیجات است.
اهمیت جنس سازه در استحکام آن چقدر است؟
جنس سازه گلخانه، باتوجه به کاربرد گلخانه و محیط اطراف آن به انواع بتنی، چوبی و فلزی تقسیم میشود.
گلخانه بتنی
این سازه مستحکمترین سازه بوده و به سازه دائمی مشهور است؛ به همین دلیل بهعنوان پی سازه کاربرد دارد.
گلخانه های چوبی
گلخانه چوبی نسبت به سازه بتنی مقاومت کمتری دارد. ویژگی بارز سازه چوبی، مقاومت آن در برابر سرما است. این سازه برای فصلهای سرد و زمستان و مناطق سردسیر پیشنهاد میشود.
گلخانههای فلزی یا مدرن
سازه فلزی از نظر استحکام، رتبه متوسطی دارد؛ این سازه به کمک خاک و در بین لولههای فلزی ساخته میشود و مقاومتش افزایش مییابد. استفاده از این سازه، تابع شرایط جوی محیط اطراف گلخانه است. اگر این سازه با شرایط جوی اطراف سازگار نباشد، منجر به مسائلی مانند ساییدگی، زنگزدگی و حتی نشست سازه و تخریب آن میشود.
با قطعات سازه گلخانه آشنا شوید
سازه گلخانه قطعاتی مختلفی از ستون اصلی گرفته تا لولهها و انواع بستها و پیچ و مهره را شامل میشود.
برخی از قطعات سازه گلخانه در لیست زیر معرفی میشوند.
- ستون اصلی:
مهمترین قطعه در ساختار گلخانه است و این قطعه بیشترین فشار وارد بر سازه را باید تحمل کند. - ستونهای پیرامونی و میانی
- سرستون اسپانیایی:
اتصالدهنده ستون اصلی با کمان گلخانه است و دو مدل یک طرفه و دوطرفه دارد. جنس آن گالوانیزه است. - کمان:
از قطعات سقف سازه و از جنس گالوانیزه است. - ناودان:
به شکلهای U, H و C با ضخامتهای مختلف موجود است که آب باران و برف روی سقف گلخانه را به بیرون هدایت میکند. - بادبند:
برای مقاومسازی سازه در برابر لرزش است؛ که در بخش قوسی سقف و دیوارههای جانبی آن بصورت ضربدر بهکار میرود. - لولههای واسط:
اتصالدهنده لولههای اصلی سازه به هم - لوله ماکارونی:
در سقف گلخانه استفاده میشود، که توان تحمل فشار وارد بر سازه را افزایش میدهد.
- رک و پینیون:
برای باز و بسته کردن سقف گلخانه جهت تهویه استفاده میشود. - انواع بستها از جمله (بست سدل، بسط لامپی، بست ثابت، بست گلابی، بست قائم، بست پراویی، بست نعل اسبی، بسط گونیا و بست پل)
- پیچ، مهره و واشر گالوانیزه
قیمت سازه گلخانه چقدر برآورد میشود؟
برآورد قیمت سازه گلخانه، با محاسبه هزینههای مرحله راهاندازی تا تولید و برداشت محصول امکانپذیر است. با توجه به نوع و جنس سازه و کاربرد آن، هزینه تمام شده برای هر گلخانه متغیر است. در قسمت زیر، به هرکدام از هزینههای ضروری برای احداث گلخانه پرداختهخواهدشد.
هزینه دریافت مجوز احداث گلخانه و انشعابات گاز، برق و آب
اولین مرحله ساخت سازه گلخانه، دریافت مجوز برای احداث آن است. در واقع با دریافت مجوز، هزینههای جاری کاشت و پرورش محصولات کمتر خواهد شد.
اگر تولیدکنندهای اقدام به دریافت مجوز نکند، از تعرفههای آب، برق و گاز محروم میشود و در این صورت هزینههای بالایی چشم انتظار او خواهد بود.
افراد متقاضی برای دریافت مجوز احداث گلخانه، باید به مرکزی چون جهاد کشاورزی، سازمان نظام مهندسی کشاورزی و اداره منابع طبیعی مراجعه نمایند.
هزینههای پیش از ساخت گلخانه
این هزینه، مربوط به هزینههای مسطح سازی، طراحی و نقشهبرداری اولیه است. هزینه رساندن آب، برق و گاز تا محل گلخانه برای تامین تجهیزاتی مانند سیستمهای آبیاری، تهویه و فن هم، بر عهده دارندگان گلخانه است.
هزینه نصب سازه و تجهیزات گلخانه
این هزینه مربوط به تیم نصاب جهت اسکان، بیمه و رفت و آمد آنها و تهیه لوازم مورد نیازشان برای نصب سازه و تجهیزات گلخانه است.
هزینه اسکلت و تجهیزات گلخانه
هزینههایی برای فراهم کردن تجهیزات داخلی گلخانه مانند سیستم تهویه، گرمایشی و سرمایشی، کفپوش، سیستم آبیاری، بستر کشت، پوشش روی گلخانه و … در این دسته قرار میگیرند.
آنچه بهتر است بدانید
از موارد حیاتی و مهم دیگر برای گلخانه، تجهیز آن به سیستم گرمایشی و سرمایشی است، که هر گلخانهداری باید با این سیستم آشنایی کافی داشته باشد. لینک زیر در این زمینه، اطلاعات خوبی در اختیارتان میگذارد.
سیستم آبیاری هر گلخانه، سهم بهسزایی در پرورش گیاهان و بهرهوری مناسب در تولید دارد. اگر اطلاعات لازمی در این مورد ندارید، پیشنهاد میشود نگاهی به لینک زیر بیندازید.
شنونده نظرات شما هستیم
اگر کارآفرین یا علاقمند به گل، گیاهید یا دغدغهمند تولید محصولات ارگانیک هستید، احداث گلخانه اولین قدم شما برای شروع کار است. اما اگر اطلاعات کافی در این زمینه نداشتهاید، مطمئنا با خواندن این مطلب به دانش خوبی در این زمینه رسیدهاید. انتقاد یا پیشنهاد شما را پیرامون این مطلب با آغوش باز پذیراییم.
[…] سنسورهایی برای اندازهگیری عوامل فیزیکی و محیطی سازه گلخانه میپردازد. در بخش اول سنسور رطوبت گلخانه را معرفی […]
[…] کود شیمیایی، مورد استفاده در تعداد زیادی از انواع سازه گلخانه است، به این مطلب نیز خواهیم پرداخت. در بین محصولات […]
[…] سیستم سرمایش هم استفاده شود و بهطور کلی کنترل دمای سازه گلخانه را عهدهدار […]
[…] در تهویه گلخانه، جایگزینی هوای تازه با هوای محبوس داخل سازه گلخانه انجام […]