بیماری‌های گلخانه اختلالاتی هستند که از طریق عواملی مانند قارچ‌ها، ویروس‌ها، نماتدها و عوامل غیرزنده محیطی به‌وجود می‌آیند و در نهایت علایمی را بروز می‌دهند.
از آنجایی‌که در گلخانه‌ها رطوبت نسبی و درجه حرارت بالایی وجود دارد، بنابراین درصد پیدایش بیماری در آنها بسیار بالا است.
برای پیدایش بیماری در محصولات گلخانهای وجود سه عامل به‌طور هم‌زمان ضروری است: یک گیاه حساس، یک عامل بیماری بادوام و یک محیط مناسب.
در این مطلب ابتدا به انواع بیماری‌های گلخانهای انگلی و غیر انگلی می‌پردازیم. سپس معروف‌ترین بیماری‌های گلخانه را معرفی می‌کنیم و هرکدام را به همراه روش‌های مبارزه با آنها شرح می‌دهیم. در بخش انتهایی نیز به بیماری‌های بادمجان گلخانهای، بیماری‌های فلفل دلمه‌ای گلخانهای و بیماری‌های توت‌فرنگی گلخانهای اشاره مختصری داشته‌ایم.
عناوینی که در ادامه خواهید خواند
انواع بیماری‌های گلخانه
بیماری‌های گخانه‌ای معمولا توسط قارچ‌ها، ویروس‌ها و نماتدها یا کرم‌های لوله‌ای ایجاد می‌شوند. این بیماری‌ها در دو دسته زیر قرار می‌گیرند:
- انگلی و واگیردار
- غیرانگلی یا فیزیولوژیک
بیماری‌های گلخانهای انگلی یا واگیردار
بیماری‌های انگلی به‌وسیله موجودات زنده ایجاد می‌شوند و از گیاه بیمار به گیاه سالم قابل انتقال هستند. عوامل بیماری‌زای انگلی شامل قارچ‌ها، باکتری‌ها، ویروس‌ها، مایکوپلاسما، نماتدهای گیاهی و گیاهان گل دار انگلی هستند.
بیماری‌های گلخانهای غیر انگلی یا فیزیولوژیک
بیماری‌های غیر انگلی توسط عواملی از جمله کمبود مواد غذایی، شرایط نامساعد خاک و محیط به وجود می‌آیند و واگیردار نیستند. عواملی که این بیماری‌ها را در گیاهان به‌وجود می‌آورند، عوامل غیرزنده محیطی هستند و به‌هیچ‌وجه از گیاهی به گیاه دیگر منتقل نمی‌شوند؛ در بخش زیر به بررسی این عوامل می‌پردازیم.
- عوامل نامساعد محیطی
تاثیر عواملی مانند گرمازدگی، سرمازدگی و آفتاب‌سوختگی روی میوه برخی از گیاهان مثل گوجه‌فرنگی و انار که موجب خشکی پوسته آنها می‌شوند. - کمبود نور
خشک و شکننده شدن شاخه‌ها - عدم رعایت نظم در آبیاری
عدم تعادل در آبیاری موجب ترک خوردگی میوه‌هایی مانند انگور، انار و نیز برخی از بیماری‌های گوجه‌فرنگی گلخانهای می‌شود. - کافی نبودن میزان PH آب و خاک
- کافی نبودن میزان EC آب و خاک
- مناسب نبودن بافت خاک
- کافی نبودن میزان رطوبت نسبی
- کافی نبودن میزان تغذیه
از مهم‌ترین بیماری‌های این دسته کلروز است که با وجود نور کافی، برگ تغییر رنگ می‌دهد و زرد می شود. کمبود آهن بستر گیاه، دلیل بیماری کلروز است؛ یا پوسیدگی گلگاه در میوه گوجه‌فرنگی مربوط به کمبود کلسیم است. در بیماری‌های قارچی گلخانهای نیز، قارچ‌ها به دلیل نداشتن کلروفیل مجبور به تغذیه از مواد آلی هستند.
مشهورترین بیماری‌های گلخانه
مشهورترین بیماری‌های گلخانه را در لیست زیر قرار داده‌ایم. سپس در ادامه با ویژگی‌های هرکدام نیز آشنا می‌شوید.
- سفیدک حقیقی، پودری و یا سطحی
- سفیدک دروغین یا داخلی
- ویروس موزائیک خیار
- ورتیسیلیوم
- فوزاریوم
- مرگ گیاهچه
- گال
سفیدک حقیقی
سفیدک پودری و یا سطحی با لکه‌های سفید بر روی برگها قابل شناسایی هستند.
اگر شدت بیماری زیاد شود، سطح زیرین برگها به سمت بالا لوله می‌شود و برگ‌های جوان چین می‌خورند؛ در نهایت رشدشان متوقف می‌شود.
برگ‌های آلوده به این بیماری در تابستان قهوه‌ای می‌شوند و می‌ریزند.
سفیدک پودری به‌واسطه قارچ‌ها ایجاد می‌شود و به راحتی قابل شناسایی است.
بهترین روش مبارزه با این بیماری استفاده از قارچ‌کش‌ها، آبیاری گلخانه و تهویه آن است.
سفیدک دروغین
عامل سفیدک دروغین یا سفیدک داخلی، نوعی قارچ است.
این بیماری سبب توقف کامل رشد گیاهان و ایجاد خسارت اقتصادی هنگفتی به کشاورز می‌شود.
سفیدک داخلی معمولا در تابستان یعنی درشرایط بالایی از دما و رطوبت، شیوع بیشتری دارد.
نمایان شدن لکه‌های چندضلعی سبز رنگ بر روی برگها از علائم این نوع سفیدک است. این برگ‌های آلوده کم‌کم سرخ می‌شوند برای همین این بیماری با نام سرخی نیز مشهور است.
راه مبارزه با سفیدک دروغین، هرس برگ‌های آلوده، استفاده از سم، تهویه مناسب و تقویت بوته‌ها است.
ویروس موزائیک خیار
این بیماری خود را به صورت زخم موضعی، کوتوله‌گی، چین‌خوردگی و تغییر رنگ برگها بروز می‌دهد.
ویروس موزائیک خیار به مرور موجب انحنای برگها به سمت بالا، کوچک و حتی نصف شدن برگها می‌شود.
بوته بیمار ظاهر پرپشتی دارد، ولی گل و میوه کمتری تولید می‌کند و میوه‌های تلخ و بد شکلی دارد.
مبارزه با ویروس موزائیک خیار دشوار است ولی بهترین راه، پیشگیری و مصرف بذرهای مقاوم است.
گال
گال به‌معنای رشد غیرطبیعی بافت گیاهان است؛ توسط قارچ ها به‌وجود می‌آید و به صورت توده‌هایی روی شاخه‌ها، تنه و برگها شناسایی می‌شود.
این بیماری در نهایت ضعف عمومی گیاه را رقم خواهد زد.
راه مقابله با گال هرس و سوزاندن شاخه‌های آلوده است. ولی بهترین روش پیشگیری، عدم زخمی شدن گیاه و کشت ارقام مقاوم می‌باشد.
فوزاریوم
فوزاریوم بیماری قارچ‌گونه است که سبب پژمردگی، قهوه‌ای شدن برگها، نابودی برگ ها و در نهایت نابودی کل گیاه می‌شود. این بیماری به سرعت قابل انتشار است.
اگر از بذر آلوده به این بیماری استفاده کنید و یا بذر را در خاک آلوده بکارید حتما گیاه شما به این بیماری دچار می‌شود.
بهترین راه مقابله با این بیماری، پیشگیری است و با تقویت گیاهان و استفاده از ارقام متحمل به فوزاریوم می‌توانید گیاهان خود را نسبت به این بیماری بیمه کنید.
ورتیسیلیوم
این بیماری لکه یا خطوط قهوه‌ای رنگی را بر روی مناطق بالایی و یا انتهایی گیاه ایجاد می‌کند و کم‌کم خاکستری می‌شود. ساقه آلوده به این بیماری به‌صورت عمودی شکاف می‌خورد.
ورتیسیلیوم سریعا منتشر می‌شود و نیز از طریق لباس، دست و دیگر ابزارهای آلوده، به گیاهان سالم انتقال می‌آید.
به همین دلیل تجهیزات مورد استفاده باید فاقد هرگونه آلودگی باشند.
بهترین راه جهت پیشگیری از آلوده شدن محصولات، ضدعفونی کردن خاک قبل از کشت و استفاده از سم‌های سیستماتیک است.
مرگ گیاهچه
این بیماری نوعی قارچ خاک‌زی است که گرما و رطوبت موجود در خاک شرایط را برای رشد آن فراهم می‌کند. مرگ گیاهچه موجب پوسیدگی ساقه و ریشه و در نهایت نابودی گیاه می‌شود. با پوسیدگی بذر، این بیماری در خاک قابل شناسایی است. به این صورت که بعد از جوانه‌زنی بذر، دو الی سه تا برگ رشد می‌کنند؛ اما ناگهان بدون زرد شدن خم شده و سپس زخم‌هایی قهوه‌ای مایل به قرمز بر روی ریشه و ساقه ظاهر می‌شود؛ و در نهایت ریشه‌های گیاه بیمار به‌سرعت کم می‌شود. تشخیص این بیماری کمی مشکل است؛ بناربراین قبل از کشت خاک، ضد عفونی و سم پاشی فراموش نشود.
بیماری‌های بادمجان گلخانهای
بادمجان از آن دسته صیفی‌جاتی است که در تمام طول سال وجود دارد و سرشار از انواع ویتامین و مواد مغذی است. این محصول دارای خواص زیاد دارویی و ضد ویروسی است. بادمجان نیز مانند بقیه محصولات گلخانهای بیماری‌ها و آفات مختص به خود دارد. در بخش زیر به برخی از بیماری‌های بادمجان گلخانهای اشاره کرده‌ایم.
پژمردگی باکتریایی بادمجان
لکه برگی قارچی
بیماری بوته‌میری
پوسیدگی آلترناریایی
- پوسیدگی آنتراکنوزی
پژمردگی فوزاریومی
پژمردگی ورتیسیلیومی
بلایت(فیتوفتورایی)
موزائيك بادمجان
بیماری سفيدك سطحي
بیماری‌های فلفل دلمه‌ای گلخانهای
فلفل دلمه ای یا فلفل شیرین را باید بیشتر در مناطق استوایی و معتدل بکارید. صادرات فلفل دلمه‌ای به کشورهایی ازجمله روسیه، قطر و کویت رو به افزایش است.
فلفل دلمه‌ای سرشار از انواع ویتامین ها و دیگر عناصر مغذی است و یک میوه پرمتقاضی در کل دنیا است. به همین دلیل شناخت و درمان بیماری‌های فلفل دلمه‌ای گلخانهای امری ضروری است که به افزایش کیفیت محصولات کمک شایانی می‌کند. بخشی از این بیماری‌ها را در لیست زیر می‌بینید.
سفیدک کرکی
سفیدک پودری
لکه موجی یا سوختگی آلترناریایی
کپک خاکستری
پوسیدگی ساقه یا کپک سفید
بیماری میرایی
آتشک روی فلفل دلمه‌ای
ویروس موزائیکی روی فلفل دلمه‌ای
لکه برگ فلفل دلمه‌ای
بیماری‌های توت‌فرنگی گلخانهای
توت‌فرنگی از جمله محصولات پرمتقاضی برای کشت گلخانهای است ولی در معرض بیماری‌های متعدد نیز قرار دارد. از همین‌رو آشنایی با بیماری‌های توت‌فرنگی گلخانهای و درمان آنها اهمیت زیادی دارد. برخی از بیماری‌های مهم و رایج این محصول را در لیست زیر قرار داده‌ایم.
سفیدک پودری توت‌فرنگی
کپک خاکستری توت‌فرنگی
پوسیدگی فیتوفترا توت‌فرنگی
آنتراکنوز
پوسیدگی چرمی توت‌فرنگی
پوسیدگی میوه بورتیتیس
لکه زاویه‌ای برگ
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.